«Εδώ και αρκετά χρόνια, από το 1828 κάθε χρόνο τον Ιούνιο, παρατηρείται ένα περίεργο φαινόμενο ανατολικά της Χώρας των Σφακίων». Στη μικρή παραλία του χωριού ο κόσμος μένει άναυδος και δείχνει να μη πιστεύει στα μάτια του.Μία αρκετά μεγάλη σειρά από ανθρώπινες σκιές εμφανίζονται πριν την ανατολή του ήλιου και συγκεκριμένα όταν δεν πνέει καθόλου βόρειος άνεμος. Οι σκιές ξεκινούν από το ερειπωμένο μοναστήρι του Αγίου Χαράλαμπου και κατευθύνονται προς την παραλιακή περιοχή του Φραγκοκάστελου. Mοιάζουν έντονα με πολεμιστές ντυμένους στα μαύρα αρματωμένους με οπλισμό, παρόμοιο με εκείνο της επανάστασης ενάντια στους Τούρκους.
Οι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι πρόκειται για το στρατό του Χατζημιχάλη Νταλιάνη που στοίχειωσε μετά τη μάχη στο Φραγκοκάστελο. Οι ανύποπτοι τουρίστες που αποφάσισαν να περάσουν μια βραδιά στην παραλία και να απολαύσουν τον καλοκαιρινό φλοίσβο, τα έχασαν στο ξαφνικό αντίκρισμα της στρατιάς των φαντασμάτων των στρατιωτών.
Οι Δροσουλίτες όπως τους λένε, διασχίζουν την περιοχή και αφήνουν άλαλους όσους τους αντικρίσουν. Η ονομασία τους προκύπτει από την πρωινή δροσιά κατά την οποία συνήθως φαίνονται. Πολλές αναφορές ντόπιων κατοίκων, έχουν κατά καιρούς προσδώσει διαφορετικές ερμηνείες στο φαινόμενο.
Ποιος ήταν ο Νταλιάνης;
Ένας από τους σημαντικότερους αγωνιστές του 1821 στην Ήπειρο, ήταν ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης. Ο ήρωας από το Δελβινάκι του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Μιχάλης, ταξίδεψε στους Άγιους Τόπους και βαπτίστηκε Χατζής στον Ιορδάνη ποταμό. Σπούδασε στην Ιταλία και στη συνέχεια ασχολήθηκε με το καπνεμπόριο. Από πολύ νωρίς μυήθηκε στη Φιλική εταιρία και με το ξέσπασμα της επανάστασης με δικά του χρήματα κατάφερε να δημιουργήσει σώμα ιππικού.
Το Μάρτιο του 1826 αφού ναύλωσε τρία καράβια με 800 εθελοντές, ξεκίνησε με προορισμό τη Βηρυτό, για να συναντήσει τον Λιβανέζο εμίρη Μπασίρ και να διαπραγματευτεί μαζί του τη συμβολή στην επανάσταση. Όταν όμως έφτασε εκεί διαπίστωσε ότι ο εμίρης είχε αλλάξει άποψη και αρνήθηκε να συμφωνήσει μαζί του.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ανασυγκρότησε το ιππικό του σώμα και πραγματοποίησε επιδρομές εναντίον του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Από εκεί ο Νταλιάνης και οι άντρες του πέρασαν στη Στερεά Ελλάδα για να βοηθήσουν τον Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου, όπου όμως παρά τη μαχητικότητα που τους διέκρινε δεν κατόρθωσαν να πάρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ενώ στην ηπειρωτική χώρα ο αγώνας εξελισσόταν χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες, στην Κρήτη οι Φιλικοί δεν μπορούσαν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Οι Τούρκοι είχαν ταμπουρωθεί στα κάστρα και δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με τίποτα. Οι Κρήτες δίχως βοήθεια αρχικά, αποφάσισαν να αποτινάξουν την τυραννία των τριών σκληρών Τούρκων πασάδων.
Μετά την εξέγερση πέτυχαν αρκετές και σημαντικές νίκες εναντίον του κατακτητή, και κατόρθωσαν να τον εγκλωβίσουν στα μεγάλα κάστρα του νησιού. Μεταξύ 1824-1825 ο Χουσεΐν πασάς κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τους Κρήτες καταφέρνοντας τους σημαντικότατα πλήγματα, αλλά δεν πέτυχε να πατάξει την επανάσταση που συνεχώς φούντωνε.
Ο ισχυρός Μουσταφά πασάς ο οποίος ήταν Βαλής της Κρήτης προσπάθησε με πολλούς ύπουλους τρόπους να διασπάσει τους επαναστάτες και να δυσκολέψει τον ανεφοδιασμό τους. Τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου ο Νταλιάνης έφτασε στην περιοχή και οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό αλλά με πολύ λίγα πολεμοφόδια. Παρόλα αυτά κατέβηκε στην πεδιάδα του Φραγκοκάστελου επιχειρώντας να το μετατρέψει σε ορμητήριο.
Το ερειπωμένο όμως φρούριο των Βενετών παρείχε ελάχιστες διευκολύνσεις και διέθετε τέσσερα μόλις, μικρά κανόνια. Μάταια ο Μουσταφά πασάς προσπάθησε να πείσει του Σφακιανούς να αποκοπούν από το στρατό του Νταλιάνη με αντάλλαγμα τη σωτηρία τους. Όσο και αν προσπάθησε δεν το κατόρθωσε. Οι κάτοικοι των Σφακίων προειδοποίησαν τον Νταλιάνη να εγκαταλείψει το κάστρο και να ταμπουρωθεί στα βουνά. Αλλά εκείνος τους αγνόησε και παρέμεινε με τα παλικάρια του οχυρωμένος στο φρούριο της πεδιάδας.
Η μανία και η οργή του Μουσταφά πασά και των 8400 στρατιωτών του ξέσπασε στο Φραγκοκάστελο όταν στις 18 Μαΐου του 1828 άρχισε η επίθεση των Τούρκων. Η μάχη που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα σκληρή και ο Νταλιάνης με τους άντρες του έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι μέσα σε λίγες ώρες. Οι Κρητικοί έστησαν τον αδριάντα του στο Φραγκοκάστελο για να θυμίζει στους μεταγενέστερους την ανδρεία με την οποία αγωνίστηκε ο Ηπειρώτης ήρωας μαζί με τα παλικάρια του.
Οι Δροσουλίτες
Οι Δροσουλίτες όπως τους λένε, διασχίζουν την περιοχή και αφήνουν άλαλους όσους τους αντικρίσουν. Η ονομασία τους προκύπτει από την πρωινή δροσιά κατά την οποία συνήθως φαίνονται. Οι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι πρόκειται για το στρατό του Χατζημιχάλη Νταλιάνη που στοίχειωσε μετά τη μάχη στο Φραγκοκάστελο.
Λέγεται ότι το 1890 τμήμα Τουρκικού στρατού που είχε στρατοπεδεύσει στην περιοχή αποχώρησε άρον άρον μόλις αντίκρισαν το παράξενο θέαμα. Στην περίοδο της κατοχής όταν οι Γερμανοί πάτησαν το πόδι τους στη μεγαλόνησο και συγκεκριμένα στην περιοχή του Φραγκοκάστελου, πέρασαν τους Δροσουλίτες για αντάρτικο απόσπασμα και άρχισαν να πυροβολούν εναντίον τους.
Η εμφάνιση του στρατού φάντασμα, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζουν ορισμένοι, μπορεί να γίνει ορατή ανάλογα με τη θέση που κατέχει ο παρατηρητής. Στη μέση περίπου της απόστασης οροσειράς-Φραγκοκάστελου και ενώ βρίσκεται κάποιος στους πρόποδες της οροσειράς, κοιτάζοντας προς τη θάλασσα, μπορεί να διακρίνει την περίεργη ομίχλη από γωνία περίπου 40 μοιρών.
Μία εξήγηση έχει σχέση και με τη θέση του ήλιου που τις πρώτες δέκα ημέρες του Ιουνίου, βρίσκεται ελάχιστα πιο χαμηλά για δέκα περίπου λεπτά. Κατά τη διάρκεια του δεκάλεπτου εξ αιτίας και της ιδιομορφίας του εδάφους και των πολλών λόφων που σχηματίζουν οροσειρά, διακρίνεται μία κίνηση αντίθετης κατεύθυνσης των σκιών προς την ομίχλη της πρωϊνής δροσούλας.
Το συγκεκριμένο φαινόμενο μπορεί να συμβεί και αλλού εφόσον επικρατούν παρόμοιες συνθήκες. Έχουν ήδη αναφερθεί μαρτυρίες και για άλλες περιοχές της Κρήτης όπως στη Μεσσαρά Ηρακλείου στο νομό Ρεθύμνου στην Ιεράπετρα και στο Μακρύγιαλο…
Δεν λείπουν όμως και οι απόψεις όσων υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο παρουσιάζεται όταν φυσάει ελαφρύ νοτιαδάκι και όχι όταν επικρατεί άπνοια και υψηλή υγρασία. Συνήθως τους δύο τελευταίους μήνες της Άνοιξης και όχι τον Ιούνιο.
Βασικοί παρατηρητές του, είναι οι τσοπάνηδες και οι ψαράδες της περιοχής που ξυπνούν πριν τα χαράματα και όχι τόσο οι ξένοι. Αυτό προσδίδει το χαρακτηρισμό του μύθου και όχι της πραγματικότητας. Το σίγουρο είναι ότι στην περιοχή αυτή της νότιας Κρήτης μεταξύ Γαύδου και ακρωτηρίου Λίθινου, παρατηρούνται συχνά προς το τέλος της Άνοιξης μεταφορές αραιής ομίχλης που σε συνδυασμό με τον ελαφρύ νότιο άνεμο και τον ελάχιστο κυματισμό μπορεί να δημιουργήσουν αυτή την εικόνα.
Το 1928 ο δισέγγονος του Χατζημιχάλη Χρήστος αναφέρθηκε στην Εταιρεία ψυχικών ερευνών η οποία προσδιόρισε το φαινόμενο σαν μεταφυσικό. Διάφοροι επιστήμονες και ερευνητές το συσχέτισαν με ανώτερο αντικατοπτρισμό κάνοντας την υπόθεση ότι οι σκιές ανήκουν σε στρατιώτες που έκαναν γυμνάσια στις ακτές της Λιβύης.
Αυτές οι απόψεις όμως φαίνεται ότι δεν ευσταθούν, αφενός γιατί είναι αρκετά μεγάλη η απόσταση μεταξύ Λιβύης και Σφακίων και αφετέρου γιατί οι σύγχρονοι στρατιώτες δεν φέρουν τις ίδιες στολές με εκείνες του στρατού του Χατζημιχάλη με τις οποίες ισχυρίζονται ότι τους βλέπουν.
