Μυστήριο με χαμένους τόνους πλαστικού από τους ωκεανούς

Μόλις το 1% των πλαστικών που υπολογίζεται ότι έχουν καταλήξει στη θάλασσα κατάφερε να εντοπίσει νέα μελέτη. Αν και η πρώτη ανάγνωση μπορεί να προκαλεί χαμόγελα, το γεγονός ότι οι ειδικοί δεν μπορούν να εξηγήσουν πού βρίσκεται το υπόλοιπο 99% μπορεί να σημαίνει ότι αυτό έχει καταναλωθεί από ψάρια, βρίσκοντας τον δρόμο προς την παγκόσμια τροφική αλυσίδα, και ενδεχομένως, τα δικά μας πιάτα.

Πλαστικό. Το υλικό-πρωταγωνιστής της εποχής μας. Απλά δεν γίνεται να περάσει μία μέρα χωρίς να ακουμπήσουμε τα χέρια μας σε κάτι πλαστικό. Μπουκάλια νερού, συσκευασίες τροφίμων, σακούλες, θήκες κινητών, τα ίδια τα κινητά, gadgets, παιχνίδια, και ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί, όλα φτιάχνονται με κάποιου είδους πλαστικό.
Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών κάθε χρόνο φτάνει, περίπου, τα 300 εκατομμύρια τόνους. Το θέμα είναι ότι ένα μεγάλο μέρος αυτής της παραγωγής καταλήγει, στην καλύτερη περίπτωση, στα σκουπίδια και σε χωματερές, και στην χειρότερη, στο πλάι κάποιου δρόμου, σε ποτάμια, βουνά, και λαγκάδια. Τελικά, πολύ πλαστικό φτάνει και συγκεντρώνεται στους ωκεανούς της Γης.

Περιβαλλοντική απειλή

Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα πολλά από τα πλαστικά υλικά δεν είναι αποικοδομήσιμα, η υπερβολική συγκέντρωσή του στη φύση έχει δώσει στο πλαστικό θέση ανάμεσα στους μεγάλους εχθρούς των περιβαλλοντιστών. Και αν για τα πλαστικά που ρυπαίνουν τη στεριά μπορούν να γίνουν ενέργειες, δεν είναι το ίδιο εύκολο και με εκείνα που μαζεύονται στη θάλασσα.

Δύσκολα διασπάται εντελώς το πλαστικό στις θάλασσες, καταλήγοντας να ρυπαίνει για μεγάλα χρονικά διαστήματα

Αρκετά από αυτά ξεβράζονται στις ακτές, των οποίων μπορεί να οργανωθεί ο καθαρισμός. Ωστόσο, ένα άλλο μέρος τους παγιδεύεται στους αρκτικούς πάγους, και η μεγάλη πλειοψηφία τους υπολογίζεται ότι επιπλέει στις θάλασσες του κόσμου, παγιδευμένο σε ωκεάνια κυκλοτερή ρεύματα (ρεύματα που κινούνται κυκλικά, σαν δίνες), όπως η Μεγάλη Δίνη Σκουπιδιών στον Ειρηνικό.
Το αποτέλεσμα είναι να σχηματίζονται “νησιά” από πλαστικό στους ωκεανούς της Γης, τα οποία προκαλούν σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα. Με δεδομένη την υπερβολική χρησιμοποίηση τους από τον άνθρωπο, οι περισσότεροι ανεβάζουν τον αριθμό των πλαστικών που βρίσκονται στη θάλασσα σε εκατομμύρια τόνους.

Προσπάθεια καλύτερης κατανόησης της ζημιάς

Σε μία προσπάθεια να συγκεκριμενοποιήσουν αυτό το νούμερο, τέσσερα πλοία της ισπανικής αποστολής Malaspina – ένα ερευνητικό πρότζεκτ που μελετά τους ωκεανούς – ταξίδεψαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, συμπεριλαμβανομένων και των 5 κύριων ωκεάνιων κυκλοτερών ρευμάτων, “ψαρεύοντας” πλαστικό, με ειδικά δίχτυα, κατά τη διάρκεια του 2010 και του 2011.
Τα σκάφη επέστρεψαν στη βάση τους με 3070 δείγματα, από τα οποία, μία ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον ωκεανογράφο του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας, Carlos Duarte, προσπάθησε να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα, σχετικά με την ποσότητα του πλαστικού που επιπλέει στα νερά των θαλασσών.
Με βάση μία μελέτη της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (ΗΠΑ) από τη δεκαετία του 1970, η οποία τοποθέτησε το ποσοστό των πλαστικών που καταλήγουν στους ωκεανούς, στο 0,1% του συνόλου της παραγωγής, οι ερευνητές ανέμεναν τα δείγματα νερού να φανερώσουν εντυπωσιακά μεγάλα νούμερα. Ωστόσο, οι υπολογισμοί τους έδειξαν μία άλλη πραγματικότητα.

Πού καταλήγει το πλαστικό που έπρεπε να βρίσκεται στις θάλασσες;

Με μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (ΗΠΑ), η ομάδα του Duarte αναφέρει ότι το παγκόσμιο φορτίο πλαστικού στους ωκεανούς είναι, το πολύ, περίπου, 40 χιλιάδες τόνοι. Νούμερο που απέχει πολύ από το αναμενόμενο. Μπορεί όλο αυτό να προκαλεί χαμόγελα, αλλά, σύμφωνα με τον Duarte, προκύπτουν κάποια ανησυχητικά συμπεράσματα.

Κάποια πλαστικά διασπώνται σε μικρότερα σωματίδια, με αποτέλεσμα να μοιάζουν με την τροφή των ψαριών, λέει ο Duarte

Το γεγονός ότι η μελέτη “δεν μπορεί να εξηγήσει [που είναι] το 99% του πλαστικού που [έπρεπε να] υπάρχει στους ωκεανούς” μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι έχει φαγωθεί από θαλάσσια ζώα, σύμφωνα με δηλώσεις του Duarte που επικαλείται το ABC. Αν αυτό ισχύει, “το πλαστικό μπορεί να βρει τον δρόμο του μέχρι την παγκόσμια τροφική αλυσίδα”, λέει ο Duarte, σύμφωνα με το sciencemag.
Με δηλώσεις στο ίδιο μέσο, ο Peter Davison, ωκεανογράφος του Ινστιτούτου Farallon για την Ανεπτυγμένη Έρευνα Οικοσυστημάτων, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, φέρεται να συμφωνεί με τον Duarte. “Ναι, τα ζώα το τρώνε. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο”. Αλλά σημειώνει ότι είναι δύσκολο να ξέρουμε, τη δεδομένη στιγμή, ποιες είναι οι βιολογικές συνέπειες.

Τα καλά σενάρια και το χειρότερο

Κατά τα λεγόμενά του, τα τοξικά του πλαστικού μπορεί να ταξιδεύουν προς τα πάνω στην τροφική αλυσίδα, αλλά μπορεί και να διαλύονται ή τα ψάρια να τα αποβάλλουν. Επιπλέον, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι ειδικοί επισημαίνουν ότι μπορεί να υπάρχουν αρκετοί άλλοι λόγοι που η νέα μελέτη βρήκε τόσο λίγο πλαστικό στους ωκεανούς.

Ευρηματική καμπάνια του Surfrider Foundation, δείχνει ότι το πλαστικό από τους ωκεανούς μπορεί να καταλήξει, τελικά, στο πιάτο μας

Για παράδειγμα, μεγάλες ποσότητές του μπορεί να καταλήγουν στον πυθμένα της θάλασσας, παρασυρόμενες από διάφορα θαλάσσια είδη. Πολύ πλαστικό μπορεί, επίσης, να ξεβράζεται σε ακτές, και να διαλύεται σε τόσο μικρά μέρη που να είναι δύσκολα ανιχνεύσιμο. Ακόμα, το πλαστικό δεν αποκλείεται να γίνεται τροφή για μικρόβια στους ωκεανούς.
Το καλύτερο σενάριο για εμάς, θα ήταν, σίγουρα, ένα από τα τρία παραπάνω. Ο Duarte, όμως, επιμένει ότι η πιο πιθανή εξήγηση είναι πως το πλαστικό, αφού διασπαστεί σε τόσο μικρά σωματίδια, από τον ήλιο και το νερό, ώστε να μοιάζει με την τροφή τους, καταναλώνεται από μεσοπελαγικά ψάρια. Αν όσα λέει ισχύουν, δύσκολα μπορούμε να συλλάβουμε τις συνέπειες.